کتاب حاضر، پاسخى است در خور و بهنگام به این تقابل فکرى و رساندن اندیشه صحیح به ساحل‏صلاح. جامع‏نگرى در مسائل اسلامى، امعان‏نظر و استنباط مباحث از منابع اصیل دینى، تیزبینى و ذکاوت خاص در طرح این‏گونه مسائل که ضمن تبیین صحیح و کامل و پاسخگویى به نظرات و شبهات مطروح و همچنین قرائتهاى ناسازگار با منابع دینى و فرهنگ آن، بتواند کارآیى و تاثیر عمده و اساسى آن در حیات فردى و جمعى جامعه را بنمایاند و در نهایت، تئوریزه کردن و به تدوین رساندن مسائل اسلامى، از خصایص بارز و زنده حکیم فرزانه، استاد آیة‏الله جوادى‏آملى(دام‏ظله) است. تا کنون دو اثر عمده از حضرت استاد درباره ولایت فقیه منتشر گردیده است; یکى مقاله‏اى به قلم معظم‏له با نام «ولایت و امامت‏» که در کتاب وحى و رهبرى چاپ شد و دیگرى، سلسله‏بحث‏هاى حوزوى ایشان در سال‏1366-1367 که با عنوان «ولایت فقیه‏» از سوى مرکز نشر فرهنگى رجاء انتشار یافت. در کتاب «ولایت فقیه‏» که اکنون به طبع رسیده، علاوه بر آن دو اثر، مباحث جدید بسیارى آمده است که اختصارا عبارتند از: 1- سلسله بحثهاى جدید معظم‏له در حوزه علمیه قم (در پاسخ به شبهات ولایت فقیه). 2- چند بحث و سخنرانى جدید در جمع دانشگاهیان محترم. 3- چند مناظره و مقاله منتشر شده از معظم‏له در مطبوعات. 4

- مباحثى مفید از درس تفسیر و کتب دیگر ایشان. 5- پرسش و پاسخ و نقد و جوابهاى فراوان جدید که از محضر معظم‏له استفاده شده است. 6- اضافات مختصر و مفصل حضرت استاد که در حین ملاحظه نهایى کتاب صورت گرفته است. مراحل تنظیم کتاب پس از جمع‏آورى مطالب فوق‏الذکر (5 مورد نخست و دو اثر سابق)، طرحى جامع براى کتاب پیشنهاد شد و مواد یادشده، در قالب آن تنظیم گردید که حضرت استاد، با ملاحظه نهایى و مطالعه دقیق، اضافات و تکمله‏هایى ارائه فرمودند که بر غناى علمى کتاب و اتقان آن افزود. این اضافات، به دلیل آنکه به قلم معظم‏له مى‏باشند، چه از نظر محتوا و چه از نظر سبک و شیوه قلم، با سایر قسمتها تفاوت و تمایز دارند و اضافات تفصیلى و نیمه‏تفصیلى، نوعا در پایان مباحث، با عنوان «تذکر» یا «تذکر چند نکته‏» آمده‏اند و در بسیارى از موارد، پاسخى مى‏باشند به پرسش یا تاملى که در تقدیر است و لفظا مذکور نشده است. تذکر چند نکته درباره فصل هفتم کتاب عناوین مباحث کتاب که در فهرست آغازین آمده‏اند، به خوبى گویاى مباحث ارائه شده در کتاب مى‏باشند و نیازى به شرح و توضیح در این باره نیست. تنها درباره فصل هفتم کتاب یعنى فصل‏«پرسش و پاسخ و نقد و جواب‏»، تذکر چند نکته مفید خواهد بود: 1- فصل هفتم کتاب را، چه از نظر اهمیت محتوایى و جامعیت آن و چه از نظر حجم، مى‏توان همتاى شش‏فصل سابق و عدل آنها دانست. در این فصل که خود شامل هفت‏بخش مهم است، پرسش و پاسخ و نقد و جواب، از حکومت دینى و اسلامى آغاز شده و با ترتیبى منطقى، به مباحث ولایت فقیه رسیده و سپس به مبحث جمهورى‏اسلامى و نقش مردم، قانون‏اساسى، جامعه مدنى، دموکراسى و... ختم گردیده است که مکمل فصول شش‏گانه مى‏باشد. 2- در تنظیم این فصل، تلاش شده که مهم‏ترین، دقیق‏ترین، و جدیدترین پرسشها و نقدها، از منابع گوناگون (کتب، مجلات، مقالات، و...) جمع‏آورى و ارائه گردد و به نظر مى‏رسد که خوانندگان محترم، با مطالعه دقیق این موارد اصولى، خود بتوانند فروع تفصیلى آنها را استنباط و پاسخ برخى از پرسشها و شبهات آتى را نیز به دست آورند. 3- در هر یک از بخشهاى هفت‏گانه این فصل، نخست «پرسش و پاسخ‏»ها آمده و پس از لامت‏سه‏ستاره(×××)، «نقد و جواب‏»ها مطرح گردیده است. 4- سر نامگذارى این کتاب به «ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت‏» آن است که در این نگرش، «شخص حقیقى‏» حاکم نیست، بلکه «شخصیت‏حقوقى‏» ساخته‏شده‏اى که اندیشه‏اش را فقاهت و حرکتهاى اجتماعى او را عدالت تامین مى‏کند، بر جامعه حکومت کرده، خاستگاه نظر و عمل والى مسلمین را «فقه و عدل‏» پوشش مى‏دهد. راز چنان برداشت و رمز چنین نامگذارى، رهنمود حدیث دلپذیر علوى است که چونان احادیث دیگر دوده‏طه و یس، صبغه رهبرى فکرى و رائد عملى دارد. حضرت على‏بن ابى‏طالب، امیرمؤمنان(علیه‏افضل‏صلوات‏المصلین) چنین فرمود: «اعرفوا الله بالله والرسول بالرسالة واولى‏الامر، بالمعروف والعدل والاحسان‏»1; یعنى خدا را با لوهیت‏بشناسید اگر معناى خدائى و مفهوم الوهیت، از جهت علم حصولى، و حقیقت الوهیت، به مقدار امکان، از لحاظ علم حضورى حاصل شد، خداوند، با دانش حصولى یا شهود علمى شناخته مى‏شود همچنین پیامبر را با رسالت‏بشناسید و نیز ولى‏امر مسلمین را با سیرت معروف و سریرت عدل و سنت احسان بشناسید. گرچه در برخى از نسخ آمده است که اولواالامر را با امر به معروف و عدل و احسان بشناسید، لیکن بازگشت آن نسخه در صورت صحت، به همین معناست که گفته شد. بنابراین، ولى مسلمین را بدون شناخت ولایت که در حقیقت، همان مثلث مذکور (معروف، عدل، احسان) است، نمى‏توان شناخت; یعنى در حقیقت، همان سیرتهاى معروفند که والى مسلمین مى‏باشند نه شخص فقیه; بلکه خود فقیه نیز تحت ولایت همان ملکات فاضله علمى و عملى است. جا دارد که این کتاب که در یکصدمین سال میلاد با برکت امام خمینى(رضوان‏الله‏علیه) منتشر مى‏شود و زمینه تقویت و ترویج علمى و فکرى اندیشه پاک و ناب امام(قدس‏سره) را براى نسل حاضر و نسلهاى آینده بهمراه دارد، تقدیرى درخور و سپاسى‏شایسته از آن شخصیت متعالى دانسته، استمرار نظام و حکومت اسلامى را به فراهم آوردن اندیشه امام(قدس‏سره) از منظر این نگاه توصیه نماییم. تردیدى نیست که همان طور که امام خمینى(رحمه‏الله) جریان ولایت و امامت را در عصر یبت‏به بهترین وجهى در کسوت ولایت فقیه نمایاند، مقام معظم رهبرى حضرت آیه‏الله خامنه‏اى(مدظله‏العالى) نیز در زمان غیبت امام راحل(رضوان‏الله‏علیه)، جلوه‏ها و شئونات زنده و کارآمد نظام ولایت فقیه را به زیبایى ارائه کرده‏اند; به گونه‏اى که این حرکت، خود بهترین شیوه در نمایاندن جریان ولایت فقیه است.